دانلود پایان نامه و مقاله کارشناسی ارشد
دانلود پایان نامه و مقاله کارشناسی ارشد- متن کامل - همه رشته هادانلود پایان نامه و مقاله کارشناسی ارشد
دانلود پایان نامه و مقاله کارشناسی ارشد- متن کامل - همه رشته هاخیلیها معتقدند که یک تکامل اساسی در سیستم انرژی الکتریکی نیاز است. از جمله اهداف این تکامل اساسی؛ ش...
شکل1-1.بخشهایمختلفیکساختمانهوشمند 10
فصل2مروریبرمنابعمطالعاتی 18
شکل2-1.تعرفهقیمتانرژیالکتریکیبرایشهرنیویورک، 15 ماهفوریه 2011 (NYISO) 24
شکل2-2.معماریسیستم 33
شکل2-3.تعاملبینمصرفکنندهودستگاه 38
شکل2-4.منطقکارکردسیستمکنترلرهوشمند 39
فصل3مدلپیشنهادیکنترلرهوشمند 47
شکل3-1.دیاگرامسیستممدیریتبار 48
شکل3-2.تقسیمبندیبارهایخانگی 50
فصل4الگوریتمحلمسألهبرنامهریزی 59
فصل5مطالعهموردیوتفسیرنتایج 66
شکل5-1.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 1 (تهویهمطبوع) 79
شکل5-2.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 2 (یخچال) 79
شکل5-3.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 3 (اجاقبرقی) 80
شکل5-4.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 4 (سیستمصوتیتصویری) 81
شکل5-5.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 5 (اتومبیلشارژی) 81
شکل5-6.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 6 (پمپآبی) 82
شکل5-7.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 7 (ماشینلباسشویی) 83
شکل5-8.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 8 (ماشینظرفشویی) 84
این مطلب را هم بخوانید :
شکل5-9.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 9 (اتویبرقی) 84
شکل5-10.نمودارتوزیعانرژی 9 دستگاهدریکشکل 86
شکل5-11.کلمصرفانرژیالکتریکیدرساعاتشبانهروز 86
شکل5-12.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 5 (اتومبیلشارژی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 90
شکل5-13.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 5 (اتومبیلشارژی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 90
شکل5-14.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 6 (پمپآبی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 92
شکل5-15.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 6 (پمپآبی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 92
شکل5-16.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 7 (ماشینلباسشویی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 93
شکل5-17.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 7 (ماشینلباسشویی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 93
شکل5-18.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 8 (ماشینظرفشویی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 94
شکل5-19.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 8 (ماشینظرفشویی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 94
شکل5-20.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 9 (اتویبرقی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 95
شکل5-21.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 9 (اتویبرقی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 95
شکل5-22.نمودارتوزیعانرژی 9 دستگاهدریکشکلبرایپیک 5/2 کیلوواتساعت 96
شکل5-23.کلمصرفانرژیالکتریکیدرساعاتشبانهروزبرایپیک 5/2 کیلوواتساعت 96
شکل5-24.نمودارتوزیعانرژی 9 دستگاهدریکشکلبرایپیک 5 کیلوواتساعت 97
شکل5-25.کلمصرفانرژیالکتریکیدرساعاتشبانهروزبرایپیک 5/2 کیلوواتساعت 97
شکل5-26.نمودارتوزیعانرژی 9 دستگاهدریکشکلتلفیقسناریو 1و2 101
شکل5-27.نمودارکلمصرفانرژیالکتریکیدرساعاتشبانهروزتلفیقسناریو 1و2 101
فصل6نتیجهگیریوپیشنهادات 104
فهرست جداول
فصل1مقدمه 7
فصل2مروریبرمنابعمطالعاتی 18
جدول2-1.معرفیپارامترهایمدل 40
فصل3مدلپیشنهادیکنترلرهوشمند 47
جدول3-1.جدولتعرفهمتغیربازمانبرایانرژیالکتریکی 56
فصل4الگوریتمحلمسألهبرنامهریزی 59
فصل5مطالعهموردیوتفسیرنتایج 66
جدول5-1.جدولترجیحاتمصرفکنندهومشخصاتدستگاهها 69
جدول5-2.تعرفهقیمتبرقدرساعاتشبانهروز 88
فصل6نتیجهگیریوپیشنهادات 104
مقدمه
اگر توجه داشته باشیم که منابع تامین انرژی محدود است و به همین علت بهای انرژی مصرفی بالاست میتوان معنای واقعی مدیریت مصرف انرژی را درک کرد. متاسفانه در کشور ما فرهنگ صحیح استفاده از انرژی هنوز هم جایگاه مناسب خود را به دست نیاورده است؛ بگونهای که آمار و ارقام[1] موجود در این زمینه حاکی از مصرف بیرویه انرژی حتی تا چندین برابر استانداردهای جهانی میباشد. با توجه به اینکه در کشور ما بیش از 90% انرژیها[2] از منابع زیرزمینی و فسیلی تهیه میشود که منابعی محدود و پایان پذیر میباشند این مسأله از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است لذا هوشمندسازی ساختمان در کشور ما یک امر بسیار مهم به شمار میآید که باید به یک عزم ملی تبدیل شود تا از این طریق هم به خودمان و هم به نسلهای بعدی خدمت کنیم. راهکاری که در این پژوهش ارائه شده است، میتواند گامی جهت توسعه هوشمندسازی خانهها باشد.
ساختمان هوشمند چیست؟
یک ساختمان هوشمند بنا به تعریف انستیتو ساختمانهای هوشمند، بنایی است که با استفاده بهینه از چند عنصر پایه شامل: سازه و سیستم و خدمات مدیریت و روابط درونی آنها، محیطی مناسب و دارای صرفه اقتصادی ایجاد می کند. در ساختمان هوشمند بسیاری از اعمالی که ساکنان از روی عادت و بصورت غیرارادی انجام میدهند توسط سیستمهای هوشمند انجام میگردد که باعث صرفه جویی در زمان و هزینه نیروی انسانی میگردد.
سیستمهای مدیریت و اتوماسیون ساختمان
امروزه عملکرد سیستمهای مدیریت و اتوماسیون ساختمان در جهت کاهش هزینههای صنعت ساختمان و استفاده بهینه از تکنولوژی و بکارگیری فناوری ارتباطات و رایانه رو به رشد هستند که در مجموع صرفهجویی انرژی را در بر خواهد داشت، بطوریکه صرفهجوییهای ناشی از بکارگیری این سیستمها در مدت زمان کوتاهی موجب جبران هزینههای مربوطه میشود. سیستمهای کنترل هوشمند دارای انعطاف بالایی هستند و میتوان براحتی آنها را با نیازهای مختلف منطبق نمود. همچنین در هنگام بهرهبرداری براحتی میتوان عملیات تغییر و بهینهسازی برای راهبری بهتر و کاهش هزینههای انرژی را انجام داد.
با بکارگیری انواع و اقسام سنسورهای حسی در داخل و خارج ساختمان و با بکارگیری یک شبکه و سیستم واحد میتوان بلادرنگ اطلاعات دما، فشار، رطوبت، دبی هوا، میزان اکسیژن و دی اکسیدکربن را در اختیار داشت و از آنها در جهت رسیدن به شرایط ایدهآل استفاده کرد. دریک ساختمان هوشمند که با امکانات نرمافزاری بوجود آمده میتوان نمودارهای مختلفی را بر حسب زمان در اختیار داشت و از آنها در جهت بهبود کیفی شرایط زیستی برای ساکنین استفاده کرد.
تعامل بین ساکنان و ساختمان هوشمند
در زمان کارکرد سیستم هوشمند ساکنان در جهت صرفهجویی مصرف انرژی حق بازکردن پنجرهها را نخواهند داشت و در ساختمانهای اداری قبل از اتمام ساعت کار، این سیستم بصورت اتوماتیک و متناوب شروع به خاموش کردن سیستمهای تهویه مطبوع میکند. در یک ساختمان هوشمند با امکانات بوجود آمده میتوان در هر زمان میزان مصرف انرژی سوخت و برق را بدست آورد و از آن در جهت کاهش مصرف انرژی و بهینهسازی مصرف سوخت در ساختمان بهره برد.
بخشهای مختلف یک ساختمان هوشمند
سیستمهای مدرن مدیرت ساختمان
سیستمهای مدرن مدیریت ساختمان امروزه بر پایه وب[3] نگاشته میشوند که بزرگترین مزیت آن در بکارگیری امتیازات شبکه جهانی اینترنت و کنترل ساختمان از راه دور توسط سیستمهای ارتباطی متداول در دنیا است. به اینصورت که با راهاندازی سایت ساختمان مورد نظر و با وارد کردن شناسه کاربری و رمز عبور میتوان از هر مکانی بر ساختمان احاطه داشت. در اینگونه ساختمانها میتوان با نصب تابلوهای نمایشگر الکترونیکی در مکانهای خاص ساختمان و نمایش دادن اطلاعات مختلف از سیستمهای کنترلی ساختمان زندگی را برای ساکنین لذت بخش کرد.
نگاه این پژوهش
در این پژوهش بیشتر توان خود را صرف مدیریت مصرف انرژی الکتریکی میکنیم وبا نگاهی دقیقتر درمییابیم کهمصرف انرژی الکتریکی بین ساعتهای مختلف از روز، بین روزهای مختلف در هفته، و در بین فصلهای مختلف از سال متفاوت است که در آن بیشترین تقاضای انرژی الکتریکی به طور معمول زمانی رخ میدهد که دمای خارج افزایش مییابد. در سالهای اخیر پیک انرژی مصرفی تغییرات زیادی کرده است و همین امر نگرانیهای ناشی از تعادل بین تقاضا و تولید نیرو را افزایش داده است. در آیندهای نزدیک به دلایل زیست محیطی و اقتصادی، نیاز به شرکتهای توزیع با توانایی در نظر گرفتن سناریوهای پیچیدهترِ تعادل نیرو[1] احساس میشود؛ این سناریوها باید مبتنی بر معرفی منابع تجدیدپذیر تولید انرژی الکتریکی[2] در مقیاس بزرگ، وسایل نقلیه الکتریکی شخصی[3] و توزیع تولید انرژی الکتریکی در مناطق مسکونی (تولید پراکنده) باشد.
دانلود پایان نامه بهینهسازی مصرف انرژی در خانههای هوشمند با بهره گرفتن از رویکرد برنامهریزی ریاضی دان...
فصل6نتیجهگیریوپیشنهادات 104
فهرست اشکال
فصل1مقدمه 7
شکل1-1.بخشهایمختلفیکساختمانهوشمند 10
فصل2مروریبرمنابعمطالعاتی 18
شکل2-1.تعرفهقیمتانرژیالکتریکیبرایشهرنیویورک، 15 ماهفوریه 2011 (NYISO) 24
شکل2-2.معماریسیستم 33
شکل2-3.تعاملبینمصرفکنندهودستگاه 38
شکل2-4.منطقکارکردسیستمکنترلرهوشمند 39
فصل3مدلپیشنهادیکنترلرهوشمند 47
شکل3-1.دیاگرامسیستممدیریتبار 48
شکل3-2.تقسیمبندیبارهایخانگی 50
فصل4الگوریتمحلمسألهبرنامهریزی 59
فصل5مطالعهموردیوتفسیرنتایج 66
شکل5-1.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 1 (تهویهمطبوع) 79
شکل5-2.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 2 (یخچال) 79
شکل5-3.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 3 (اجاقبرقی) 80
شکل5-4.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 4 (سیستمصوتیتصویری) 81
این مطلب را هم بخوانید :
شکل5-5.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 5 (اتومبیلشارژی) 81
شکل5-6.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 6 (پمپآبی) 82
شکل5-7.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 7 (ماشینلباسشویی) 83
شکل5-8.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 8 (ماشینظرفشویی) 84
شکل5-9.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 9 (اتویبرقی) 84
شکل5-10.نمودارتوزیعانرژی 9 دستگاهدریکشکل 86
شکل5-11.کلمصرفانرژیالکتریکیدرساعاتشبانهروز 86
شکل5-12.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 5 (اتومبیلشارژی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 90
شکل5-13.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 5 (اتومبیلشارژی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 90
شکل5-14.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 6 (پمپآبی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 92
شکل5-15.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 6 (پمپآبی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 92
شکل5-16.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 7 (ماشینلباسشویی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 93
شکل5-17.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 7 (ماشینلباسشویی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 93
شکل5-18.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 8 (ماشینظرفشویی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 94
شکل5-19.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 8 (ماشینظرفشویی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 94
شکل5-20.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 9 (اتویبرقی) باپیکانرژی 5/2 کیلواتساعت 95
شکل5-21.نمودارتوزیعانرژیدستگاهشماره 9 (اتویبرقی) باپیکانرژی 5 کیلواتساعت 95
شکل5-22.نمودارتوزیعانرژی 9 دستگاهدریکشکلبرایپیک 5/2 کیلوواتساعت 96
شکل5-23.کلمصرفانرژیالکتریکیدرساعاتشبانهروزبرایپیک 5/2 کیلوواتساعت 96
شکل5-24.نمودارتوزیعانرژی 9 دستگاهدریکشکلبرایپیک 5 کیلوواتساعت 97
شکل5-25.کلمصرفانرژیالکتریکیدرساعاتشبانهروزبرایپیک 5/2 کیلوواتساعت 97
شکل5-26.نمودارتوزیعانرژی 9 دستگاهدریکشکلتلفیقسناریو 1و2 101
شکل5-27.نمودارکلمصرفانرژیالکتریکیدرساعاتشبانهروزتلفیقسناریو 1و2 101
فصل6نتیجهگیریوپیشنهادات 104
فهرست جداول
فصل1مقدمه 7
فصل2مروریبرمنابعمطالعاتی 18
جدول2-1.معرفیپارامترهایمدل 40
فصل3مدلپیشنهادیکنترلرهوشمند 47
جدول3-1.جدولتعرفهمتغیربازمانبرایانرژیالکتریکی 56
فصل4الگوریتمحلمسألهبرنامهریزی 59
فصل5مطالعهموردیوتفسیرنتایج 66
جدول5-1.جدولترجیحاتمصرفکنندهومشخصاتدستگاهها 69
جدول5-2.تعرفهقیمتبرقدرساعاتشبانهروز 88
فصل6نتیجهگیریوپیشنهادات 104
مقدمه
اگر توجه داشته باشیم که منابع تامین انرژی محدود است و به همین علت بهای انرژی مصرفی بالاست میتوان معنای واقعی مدیریت مصرف انرژی را درک کرد. متاسفانه در کشور ما فرهنگ صحیح استفاده از انرژی هنوز هم جایگاه مناسب خود را به دست نیاورده است؛ بگونهای که آمار و ارقام[1] موجود در این زمینه حاکی از مصرف بیرویه انرژی حتی تا چندین برابر استانداردهای جهانی میباشد. با توجه به اینکه در کشور ما بیش از 90% انرژیها[2] از منابع زیرزمینی و فسیلی تهیه میشود که منابعی محدود و پایان پذیر میباشند این مسأله از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است لذا هوشمندسازی ساختمان در کشور ما یک امر بسیار مهم به شمار میآید که باید به یک عزم ملی تبدیل شود تا از این طریق هم به خودمان و هم به نسلهای بعدی خدمت کنیم. راهکاری که در این پژوهش ارائه شده است، میتواند گامی جهت توسعه هوشمندسازی خانهها باشد.
ساختمان هوشمند چیست؟
یک ساختمان هوشمند بنا به تعریف انستیتو ساختمانهای هوشمند، بنایی است که با استفاده بهینه از چند عنصر پایه شامل: سازه و سیستم و خدمات مدیریت و روابط درونی آنها، محیطی مناسب و دارای صرفه اقتصادی ایجاد می کند. در ساختمان هوشمند بسیاری از اعمالی که ساکنان از روی عادت و بصورت غیرارادی انجام میدهند توسط سیستمهای هوشمند انجام میگردد که باعث صرفه جویی در زمان و هزینه نیروی انسانی میگردد.
سیستمهای مدیریت و اتوماسیون ساختمان
امروزه عملکرد سیستمهای مدیریت و اتوماسیون ساختمان در جهت کاهش هزینههای صنعت ساختمان و استفاده بهینه از تکنولوژی و بکارگیری فناوری ارتباطات و رایانه رو به رشد هستند که در مجموع صرفهجویی انرژی را در بر خواهد داشت، بطوریکه صرفهجوییهای ناشی از بکارگیری این سیستمها در مدت زمان کوتاهی موجب جبران هزینههای مربوطه میشود. سیستمهای کنترل هوشمند دارای انعطاف بالایی هستند و میتوان براحتی آنها را با نیازهای مختلف منطبق نمود. همچنین در هنگام بهرهبرداری براحتی میتوان عملیات تغییر و بهینهسازی برای راهبری بهتر و کاهش هزینههای انرژی را انجام داد.
با بکارگیری انواع و اقسام سنسورهای حسی در داخل و خارج ساختمان و با بکارگیری یک شبکه و سیستم واحد میتوان بلادرنگ اطلاعات دما، فشار، رطوبت، دبی هوا، میزان اکسیژن و دی اکسیدکربن را در اختیار داشت و از آنها در جهت رسیدن به شرایط ایدهآل استفاده کرد. دریک ساختمان هوشمند که با امکانات نرمافزاری بوجود آمده میتوان نمودارهای مختلفی را بر حسب زمان در اختیار داشت و از آنها در جهت بهبود کیفی شرایط زیستی برای ساکنین استفاده کرد.
تعامل بین ساکنان و ساختمان هوشمند
در زمان کارکرد سیستم هوشمند ساکنان در جهت صرفهجویی مصرف انرژی حق بازکردن پنجرهها را نخواهند داشت و در ساختمانهای اداری قبل از اتمام ساعت کار، این سیستم بصورت اتوماتیک و متناوب شروع به خاموش کردن سیستمهای تهویه مطبوع میکند. در یک ساختمان هوشمند با امکانات بوجود آمده میتوان در هر زمان میزان مصرف انرژی سوخت و برق را بدست آورد و از آن در جهت کاهش مصرف انرژی و بهینهسازی مصرف سوخت در ساختمان بهره برد.
بخشهای مختلف یک ساختمان هوشمند
سیستمهای مدرن مدیرت ساختمان
سیستمهای مدرن مدیریت ساختمان امروزه بر پایه وب[3] نگاشته میشوند که بزرگترین مزیت آن در بکارگیری امتیازات شبکه جهانی اینترنت و کنترل ساختمان از راه دور توسط سیستمهای ارتباطی متداول در دنیا است. به اینصورت که با راهاندازی سایت ساختمان مورد نظر و با وارد کردن شناسه کاربری و رمز عبور میتوان از هر مکانی بر ساختمان احاطه داشت. در اینگونه ساختمانها میتوان با نصب تابلوهای نمایشگر الکترونیکی در مکانهای خاص ساختمان و نمایش دادن اطلاعات مختلف از سیستمهای کنترلی ساختمان زندگی را برای ساکنین لذت بخش کرد.
نگاه این پژوهش
در این پژوهش بیشتر توان خود را صرف مدیریت مصرف انرژی الکتریکی میکنیم وبا نگاهی دقیقتر درمییابیم کهمصرف انرژی الکتریکی بین ساعتهای مختلف از روز، بین روزهای مختلف در هفته، و در بین فصلهای مختلف از سال متفاوت است که در آن بیشترین تقاضای انرژی الکتریکی به طور معمول زمانی رخ میدهد که دمای خارج افزایش مییابد. در سالهای اخیر پیک انرژی مصرفی تغییرات زیادی کرده است و همین امر نگرانیهای ناشی از تعادل بین تقاضا و تولید نیرو را افزایش داده است. در آیندهای نزدیک به دلایل زیست محیطی و اقتصادی، نیاز به شرکتهای توزیع با توانایی در نظر گرفتن سناریوهای پیچیدهترِ تعادل نیرو[1] احساس میشود؛ این سناریوها باید مبتنی بر معرفی منابع تجدیدپذیر تولید انرژی الکتریکی[2] در مقیاس بزرگ، وسایل نقلیه الکتریکی شخصی[3] و توزیع تولید انرژی الکتریکی در مناطق مسکونی (تولید پراکنده) باشد.
پایان نامه آسیبشناسی معاونت منابع انسانی شرکت برق منطقهای تهران با هدف بهبود و توسعه دانلود متن...
نتیجهگیری 124
فصل سوم: روش تحقیق 125
مقدمه 126
نوع تحقیق 126
روش تحقیق 126
جامعه آماری 128
نمونه آماری تحقیق 130
روش نمونهگیری 133
روشهای جمع آوری اطلاعات 134
• اسناد و مدارک و کتابخانه 135
• مشاهده و مصاحبه 135
• پرسشنامه 136
o روایی تحقیق 137
o اعتبار و پایایی تحقیق 140
o آزمونهای آماری تحقیق 141
نتیجهگیری 142
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری داده های تحقیق 143
مقدمه 144
روش های توصیفی 145
ویژگی های جمعیت شناختی 145
• جنسیت 145
• میزان تحصیلات 146
• سابقه خدمت 147
• سطح سازمانی 149
• سوالات پرسشنامه و متغیرها 150
روش های استنباطی 155
• فرضیه اول 155
• فرضیه دوم 158
• فرضیه سوم 162
• فرضیه چهارم 165
نتیجه گیری ……………………………………..168
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادها 169
مقدمه 170
نتیجه گیری تحقیق………………………………170
الف) یافته های توصیفی 170
این مطلب را هم بخوانید :
• فرضیه اول 172
• فرضیه دوم 173
• فرضیه سوم 174
• فرضیه چهارم 176
پیشنهادهای تحقیق 177
الف) پیشنهادهای مرتبط با عوامل ساختاری 177
الف.1) گزینش و استخدام 177
الف.2) انتصابات و ارتقای شغلی 177
الف.3) ارزیابی عملکرد 178
الف.4) جبران خدمت 178
الف.5) ساختار سازمانی 179
الف.6) بهبود روشها 179
الف.7) سیستم مکانیزه اطلاعاتی 179
ب) پیشنهادهای مرتبط با عوامل رفتاری 180
ب.1) انگیزش و رضایت شغلی 180
ب.2) رهبری 180
ب.3) فرهنگ سازمانی 181
ب.4) امنیت شغلی 181
ب.5) آموزش و بالندگی کارکنان 182
پ) پیشنهادهای مرتبط با عوامل زمینهایی 183
پ.1) مشتریگرایی 183
پ.2) پیمانکاران و مشاوران 183
سایر پیشنهادها 184
الف) عوامل ساختاری 184
الف.1) گزینش و انتصابات 184
الف.2) ساختار و تشکیلات 184
الف.3) حقوق و دستمزد و رفاه 185
ب) عوامل رفتاری 185
ب.1) آموزش و بالندگی کارکنان 185
ب.2) فرهنگ سازمانی و رضایت شغلی 186
پیشنهاد برای تحقیقات آتی 187
محدودیتهای پژوهش 188
منابع و ماخذ 190
الف. منابع فارسی……………………………………..190
ب.منابع انگلیسی………………………………………194
ضمائم…………………………………………..195
خلاصه پژوهش
پژوهش حاضر تحت عنوان “بررسی آسیبشناسی معاونت منابع انسانی شرکت برق منطقهای تهران با هدف بهبود و توسعه” در محدوده زمانی سال 1383 و در
دانلود پایان نامه اثر تعدیل کنندگی راهبردهای مقابله ای و حمایت های اجتماعی در رابطه با کیفیت زندگی ،...
2-37- مهارت های اجتماعی.. 79
2-38- ضرورت یادگیری مهارت اجتماعی.. 79
2-39- اجتماعی شدن در گستره نظریه های تحول روانی.. 80
2-39-1- نظریه روان تحلیل گری فروید.. 80
2-39-2- نظریه تحول روانی، اجتماعی اریکسون.. 81
2-39-3- نظریه تحولی کلبرگ…. 82
2-39-4- نظریه شناختی اجتماعی بندورا 82
2-40- تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 83
2-41- مطالعات انجام شده در خارج از کشور. 85
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- روش پژوهش…. 92
3-2- جامعه آماری.. 92
3-3- حجم نمونه نمونه و روش نمونه گیری.. 92
3-4- ملاک های ورودی: 92
3-5- ملاک های خروج: 92
3-6- ابزار های پژوهش ر روایی و پایایی آن ها 93
نسخه ی کوتاه فهرست مقابله با موقعیت های استرس زا 93
3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 97
فصل چهارم: یافته های پژوهش
این مطلب را هم بخوانید :
4-1- مقدمه. 99
4-2- توصیف ویژگی های نمونه آماری.. 99
4-3- تحلیل استنباطی داده ها 101
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- مقدمه. 117
5-2- محدودیت های پژوهش…. 121
5-3- پیشنهادهای پژوهشی.. 121
5-4- پیشنهادهای کاربردی.. 122
فصل اول:
کلیات پژوهش
1-1-مقدمه
امروزه درکنارافزایش طول عمر،عامل مهم دیگری مثل چگونگی زندگی کردن یاکیفیت زندگی مطرح است ، بنا به تعریف گروه کیفیت سازمان جهانی بهداشت کیفیت زندگی به ادراک فرد از جایگاه خودش درزندگی ، با توجه به بافت فرهنگی جامعه و اهداف ، معیارها و نگرانی های فرد اشاره دارد و از متغیرهایی مثل سلامت جسمانی ، وضعیت روانشناختی ، استقلال و روابط اجتماعی ناشی می شود ( استنر، کوپر و اسکوینگتون ، 2003) . کیفیت زندگی با بهداشت روانی افراد ارتباط دارد و به بیان حالات وتغییرات وتوانایی های افراد و میزان رضایت افراد از عملکرد های زندگی می پردازد . منظور از کیفیت زندگی توجه به آن جنبه از زندگی است که بیانگر بهترین وضعیت زندگی برای فرد است( نجات[1]، 2008). اکثر محققان معتقدند که کیفیت زندگی دارای ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی می باشد و با عواملی مانند سن، فرهنگ، جنسیت، تحصیلات، طبقه اجتماعی، بیماری و محیط اجتماعی ارتباط دارد (کینگ و هیندز[2]، 2011) امروزه توجه به ظرفیت هایی معطوف شده است که درکیفیت زندگی نقش بسیار دارند. یکی ازاین مؤلفه ها، حمایت های اجتماعی اطرافیان می باشد. شواهدی که از مطالعات مختلف به دست آمده نشان می دهد که حمایت های اجتماعی نقش مهمی در سلامتی افراد بازی می کنند . همچنین حمایت های اجتماعی باعث کاهش آثار منفی استرس های فراوانی که از محیط و جامعه کسب می گردد و به تبع آن بر کیفیت زندگی اثر مستقیم و مثبت خواهد داشت (جانگر، 2002).
یکی از عوامل فردی که می توان با کیفیت زندگی و سلامت روان افراد در ارتباط باشد روش های کنار آمدن با شکل و مسئله است که تحت عنوان راهبردهای مقابله ای از آن یاد می شود. لازاروس و فلوکمن (2003) دریافتندکه راهبردهای مقابله ای فعال ، هم موفقیت تحصیلی و همسازگاری شخصی و هیجانی را پیش بینی می کند. همچنین تأثیرات طولانی مدت راهبردهای ناسازگارانه وازدست دادن کلی اعتمادشخصی نسبت به تواناییهابرای مقابله،به مسایلی، چون ترس ، اضطراب ، بیماریهای جسمانی وافسردگی منجرمی شود (ربیعی، مولوی، کلانتری و عظیمی، 1388).
علاوه بر متغرهای فردی و محیطی که تاثیر بالقوه ای بر سلامت افراد دارند شیوه های تربیت خانواده نیز بر کیفیت زندگی و به تبع آن برسلامت افراد تاثیر می گذارند.
خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی و از ارکان اصلی و عمده هر جامعه بشمارمیآید. محیط خانه اولین و مهمترین عاملی است که بررشد شخصیت افرادتاثیرمیگذارد. کودک خصوصیاتی را از والدین به ارث میبرد اما نقش والدین در رشد کودک تنها به جنبههای ارثی محدود نیست. ایدهآلها و آرزوهای والدین، میزان رضایت آنها ازروابط زناشویی و سبکهای فرزندپروری اتخاذ شده ازجانب والدین، همگی میتوانند بر شکلدهی رفتار کودک و سلامت روان او نقش بسزایی داشته باشند (رضائیان، 1383).
بامریند[3](1971) مجموعه بررسیهایی انجام داد که در آنها الگوهایی از شیوههای رفتاری والدین مشخص شده است. دراین بررسیها چهار جنبه رفتار والدین با کودک شامل کنترل، سطح توقع برای رفتار عاقلانه، روشن بودن ارتباط بین والدین و کودک و مراقبت از سوی والدین مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت شیوه تعامل والدین در سه گروه تقیسمبندی شد. والدین اقتدارگرا[4]که با ویژگیهایی چون تشویق روابط کلامی، واگذاری حدودی ازخودمختاری به همراه وجود مرزهای مشخص برای رفتار و عملکرد فرزند مشخص میشوند. والدین سلطه جو[5]، اطاعت بی چون و چرای فرزند را یک حسن میدانند و در کنترل فرزندان از خشونت و تنبیه بدنی استفاده میکنند. والدین سهلگیر[6] هیچگونه مرز و چارچوبی برای فرزندان تعیین نمیکنند و خود را از مسئوولیتهای والدینی رها میکنند.
پژوهشهای انجام شده دراین زمینه نشان میدهد که هر کدام از این شیوهها آثار و پیامدهای خاصی را به دنبال دارد. پژوهش طاهری (1374) نشان داد که نوع سبک فرزندپروری[7]پدران بر میزان اضطراب فرزندان تاثیر میگذارد. پژوهش چناری (1374) نیزنشان داده کهبین خودپنداره فرزندان و نگرش تربیتی والدین رابطه مثبتوجود دارد. علاوه بر آن در تحقیقات خارجی، ویلانگ[8] و همکارانش (2004) مشخصکردهاند که سبکهای فرزندپروری به صورت مستقیم برویژگیهای شخصیتی فرزندان و از این طریق بر بیماریها و کیفیت زندگی آنهاتاثیر میگذارد. با توجه به مسائل مطرح شده پژوهش حاضر به بررسی اثر تعدیل کنندگی راهبردهای مقابله ای و حمایت های اجتماعی در رابطه با کیفیت زندگی ، نشانگان روانشناختی و سبک های فرزند پروری زنان سرپرست خانوار می پردازد.
1-2-بیان مسئله
تغییرهای ایجاد شده در جوامع در دهههای اخیر سبب ایجاد تغییر ساختار خانواده، پذیرش مسئولیت بیشتر و استرس بیشتر جهت ادارهی زندگی گردیده است. (کوین[9]،2003). در کشور ما طی آمارهای ارائه شده توسط رئیس پژوهشکده آمار بر اساس سرشماری سال 90 از 21 میلیون خانوار موجود در کشور 2 میلیون و 500 خانوار زن سرپرست هستند و به عبارت دیگر در سال 90 سهم خانوادههای زن سرپرست نسبت به سال 85 از 5/9 درصد به 5/12 درصد افزایش یافته (پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان، 1393). و به گفته رئیس مرکز آمار ایران تا سه سال آینده آمار زنان سرپرست خانوار به 15 درصد افزایش مییابد (Mehr News Agency, 2014). در خانوادههای ایرانی، اغلب مرد (پدر) سرپرست خانواده محسوب میشود. اما تحت شرایطی این مسئولیت به عهده زنان (مادر) قرار میگیرد (حبیبی، قنبری، خدایی، قنبری،1391).
بر مبنای تعریف سازمان بهزیستی کشور زنان سرپرست خانوار شامل زنانی هستند که به واسطه فوت ، طلاق ، زندانی شدن همسر و غیره سرپرستی خانواده را به عهده دارند .
قابل ذکر است مواردی از قبیل فوت، جدایی از همسر و سایر عوامل یاد شده نیازمند سازگاری مجدد هستند (کوین، 2003).
این زنان بواسطه وجود مشکلاتی که در زمینه سرپرستی دارند جزء اقشار آسیبپذیر جامعه به شمار میروند (شعبانزاده، بهرامآبادی، حاتمی، زهراکار، 1392). در جوامع کنونی وقوع تحولات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منجر به تغییرات ساخت خانواده شده و شکلگیری پدیده «زن سرپرستی» به امری عادی تبدیل گردیده (بادنجانی، بیرامی، هاشمی، 1391). این زنان، با از دست دادن همسر به یکباره با جهان دیگری روبرو میشوند. دنیایی که بسیاری از مختصات آن برای ایشان ناآشنا است (سیدمیرزایی، عبدالهی، کمربیگی، 1390). در این ساخت خانوادگی جدید زنان نیاز به تابآوری بالایی دارند و در این بین زنان در زندگی روزمره خود با مشکلات متعددی مواجه میشوند که ممکن است ایشان را به مشکلات اجتماعی و روانی دچار کند. طبق گزارش خبرگزاری مهر و اعلام رئیس پژوهشکده آمار ایران 30 درصد از زنان سرپرست خانوار به دلیل مشکلات جسمی خاص یا مشکلات روانی از کار افتاده هستند.
در این راستا یافتهها نشان میدهد، عمدهترین مشکلات زنان سرپرست خانوار در قالب مشکلات اجتماعی، اقتصادی، نگرشهای منفی اجتماعی نسبت به آنها، نگرانی نسبت به آینده فرزندان و تعدد و تعارض نقشها تظاهر پیدا میکند (بادنجانی، بیرامی، هاشمی،1391).
از جمله موارد یاد شده مشکلات اقتصادی بوده و همواره مشکل فقر در خانوادههای زن سرپرست بیشتر از خانوادههایی با سرپرست مرد میباشد، و این خود باعث نگرانی دربارة آینده خود و فرزندانشان میشود (کوین، 2003).
گزارش رئیس پژوهشکده آمار ایران نیز مؤید این موضوع بوده و درآمد زنان سرپرست خانوار را حدود 34 درصد کمتر از مردان سرپرست خانوار بیان نموده است.
عامل فقر اقتصادی ، به تنهایی تأثیر مستقیم و غیرمستقیم خود را بر وضعیت فرهنگی و اجتماعی خانواده بر جای میگذارد (حبیبی، قنبری، خدایی، قنبری، 1392).
این زنان به علت برخورداری از تحصیل و مهارتهای فنی و آموزشی کمتر نسبت به سایر زنان حتی در صورت فعالیت اقتصادی ، در مشاغل کم درآمد مشغول به کار میشوند (شعبانزاده، بهرامآبادی، حاتمی، زهراکار، 1392). در واقع این زنان از نظر دستیابی به امکانات و خدمات محدودیت دارند و اغلب با عواملی چون عدم دسترسی به فرصتهای شغلی، کم سوادی، نداشتن درآمد مستمر مواجه بوده (سیدمیرزایی، عبدالهی، کمربیگی، 1390). و همین نابرابری در فرصتها یکی از عوامل بسیار مهم شکلگیری مشکلات فوقالذکر میباشد.
تا آنجا که یکی از مؤلفههای توانمندی، داشتن فرصت برابر و حق انتخاب عنوان میگردد (دستورالعمل جامع حمایتهای اجتماعی از زنان سرپرست خانوار سازمان بهزیستی کشور، 1391).
در حال حاضر طبق اظهارات رئیس پژوهشکده آمار ایران 82 درصد زنان سرپرست خانوار بیکار بوده و میانگین درآمد سالیانه ایشان 9 میلیون و900 هزار تومان است و 81 درصد زنان سرپرست خانوار دهک اول بیسواد بوده و دارای جمعیت خانوادهای بالا و درآمد پایین میباشند.
حال آنچه مطرح است نه تنها این زنان با مشکل فقر روبهرو بوده، بلکه بواسطه عقاید و سنتهای موجود در جامعه مورد قضاوت قرار گرفته و در کشمکش با فرهنگ مردسالاری جوامع مسئولیت خانواده را به دوش میگیرند (حبیب[10]، 2010).
در واقع زنان سرپرست خانواده نسبت به مردان سرپرست خانواده ، به دلیل داشتن چند نقش مختلف و همزمان مانند ادارهی امور خانه و تربیت و مراقبت از فرزندان و کار در خارج از خانه با دستمزد کمتر، استرس و مشکلات روانی بیشتری را تجربه میکنند. زنان سرپرست خانواده معمولاً چندین نقش مختلف را ایفا میکنند و به واسطه آن دچار تعارض نقشها میشوند و این امر به ایجاد استرس و اضطراب در آنها منجر میشود (بادنجانی، بیرامی، هاشمی، 1391).
در این خصوص تحقیقات نشان داده حتی مادرانی که حضانت فرزندان را به عهده ندارند نسبت به پدران بی حضانت دو برابر بیشتر با فرزندان تماس دارند (صادقی، ناجی، محمدزاده، کریمیان، 1392) و وقتی زن سرپرست خانوار مجبور میشود از انتظارهای جنسی پیروی کند، نمیتواند به مهارتها و یا تمایلات خود در زمینههای خارج از مرزهای جنسی خویش دست یابد (پروچسکا، 2007) . همچنین اغلب روابط ایشان با اطرافیان خدشهدار گردیده بطور مثال طی بررسی صورت گرفته افراد هنگامی که طلاق میگیرند سه تا از دوستان خود را از دست میدهند و یا افراد مطلقه دو برابر بیشتر از متأهلین احتمال قطع ارتباط با یک دوست نزدیک را دارند که این احتمال طرد شدن میتواند از سوی دو طرف رابطه دوستانه باشد (صادقی، ناجی، محمدزاده، کریمیان، 1392).
در مجموع عوامل مختلف یاد شده از جمله عوامل اجتماعی و اقتصادی سلامت روانی زنان سرپرست خانوار را تحت تأثیر قرار داده و باعث میگردد که خلق افسردهای داشته که این خلق افسرده میل به انزوا و کنارهگیری از دیگران را ترغیب میکند و در نتیجه افسردگی ایشان را در یک چرخه معیوب تشدید نموده (حبیبی، قنبری، خدایی، قنبری،1392). در صورتیکه روابط اجتماعی گسترش یافته- دریافت حمایت اجتماعی را افزایش میدهد و در نهایت منجر به کاهش افسردگی میگردد.
همچنین فرزندان خانوادههای زن سرپرست به احتمال بیشتری دچار مشکلات رفتاری و اجتماعی میشوند و از کیفیت زندگی پایینتری نسبت به فرزندان خانوادههای هستهای برخوردارند (شعبانزاده،
دانلود رساله دکتری: اثربخشی آموزش فراشناخت و ذهن آگاهی بر نگرشهای زیست محیطی، رفتارشهروندی...
5-3- پیشنهادات.. 188
منابع: 190
پیوستها. 210
فهرست جدولها
عنوان صفحه
جدول شماره 2-1: شاخصهای بهزیستی اجتماعی با توجه به سطوح تحلیل منبع: کییز و شاپیرو،2004. 86
جدول4-2: شاخصهای توصیفی زیر مقیاسهای بهزیستی اجتماعی دو گروه آزمایش و گروه کنترل. 153
جدول4-3: شاخصهای توصیفی نگرشهای زیست محیطی دو گروه آزمایش و گروه کنترل. 154
جدول 4-4- تحلیل واریانس متغییرهای وابسته تحقیق در پیش آزمون در گروهها 156
جدول 4-5- نتایج فرض کرویت موچلی برای نگرشهای زیست محیطی در گروه ها 157
جدول 4-6- نتایج آزمون تحلیل اندازه گیری مکرر اثرات درون آزمودنیها در نگرشهای زیست محیطی.. 158
جدول 4-7- نتایج آزمون تحلیل اندازه گیری مکرر اثرات بین آزمودنیها در نگرش زیست محیطی.. 159
جدول 4-8- مقایسه میانگینهای اصلاح شده نگرش زیست محیطی در دو گروه آزمایش و گروه کنترل. 159
https://torsa.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d8%b1%d8%b3%d8%a7%d9%84%d9%87-%d8%af%da%a9%d8%aa%d8%b1%db%8c-%d8%a7%d8%ab%d8%b1%d8%a8%d8%ae%d8%b4%db%8c-%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%d9%81%d8%b1%d8%a7%d8%b4/
جدول 4-9- نتایج آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه میانگینهای گروههای آموزش وکنترل. 160
جدول 4-10- نتایج آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه زیرمولفههای نگرشهای زیست محیطی.. 161
جدول 4-11- نتایج فرض کرویت موچلی برای رفتارشهروندی سازمانی درگروه ها 162
جدول 4-12- نتایج آزمون تحلیل اندازه گیری مکرر اثرات درون آزمودنیها در رفتارشهروندی سازمانی.. 163
این مطلب را هم بخوانید :
جدول 4-13- نتایج آزمون تحلیل اندازه گیری مکرر اثرات بین آزمودنیها در رفتارشهروندی.. 163
جدول 4-14- مقایسه میانگینهای اصلاح شده رفتارشهروندی سازمانی در گروهها 164
جدول 4-15- نتایج آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه میانگینهای گروهها رفتار شهروندی سازمانی.. 165
جدول 4-16- نتایج آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه زیر مولفههای رفتار شهروندی سازمانی.. 166
جدول 4-17- نتایج فرض کرویت موچلی برای بهزیستی اجتماعی در دو گروه آزمایش و گواه 167
جدول 4-18- نتایج آزمون تحلیل اندازه گیری مکرر اثرات درون آزمودنیها در بهزیستی اجتماعی.. 168
جدول 4-19- نتایج آزمون تحلیل اندازه گیری مکرر اثرات بین آزمودنیها در بهزیستی اجتماعی.. 169
جدول 4-20- مقایسه میانگینهای اصلاح شده بهزیستی اجتماعی در بین گروهها 169
جدول 4-21- نتایج آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه میانگینهای گروهها در بهزیستی اجتماعی.. 170
جدول 4-22- نتایج آزمون تعقیبی توکی برای مقایسه زیرمولفههای بهزیستی اجتماعی.. 171
فصل اول
کلیات پژوهش
1-1- مقدمه
از زمان ظهور روانشناسی به عنوان یک علم، رویکردهای نظری مختلفی جهت توصیف[1]، تبیین و پیش بینی[2] فرایندهای روانشناختی و رفتار انسان مطرح شد و به پیروی از این رویکردها روشها و فنون درمانی مختلفی جهت ارائه مداخلات مورد نیاز به ویژه در زمینه آموزش و درمان تهیه شد نگاه روانشناسی امروزی به پدیدههای روانشناختی، نگاهی است چند بعدی و التقاطی. مفهوم ذهن آگاهی[3] و فراشناخت[4] بهویژه از نظر رویکردهای آموزشی[5] و درمانی مبتنی بر این مفهوم از این قاعده مستثنی نیستند (گلپور، سلیمانی، 1392).
به واسطه تمرینها و تکنیکهای مبتنی بر ذهن آگاهی فرد نسبت به فعالیتهای روزانه خود آگاهی پیدا میکند، به کارکرد اتوماتیک ذهن در دنیای گذشته و آینده آگاهی مییابد و از طریق آگاهی لحظه به لحظه[6] از افکار، احساسات و حالتهای جسمانی بر آنها کنترل پیدا میکند و از ذهن روزمره و اتوماتیک متمرکز بر گذشته و آینده رها میشود. آموزش ذهن آگاهی مستلزم یادگیری فراشناختی واستراتژیهای رفتاری جدید برای متمرکز شدن روی توجه و جلوگیری از افکار خودکار و باعث گسترش افکار و نگرشهای جدید وکاهش هیجانات ناخوشایند[7] ودرنتیجه ایجاد رفتارهای جدید است. همین که فرد در ذهن آگاهی آموزش دید، می تواند آن را در طی انواع فعالیتها به کار گیرد. ذهن آگاهی باعث میشود هر فعالیتی که فرد در آن درگیر است به چشم انداز وسیعی در فهم وجود خودش منجر شود و افراد را قادر می کند به موقعیتها با تفکر پاسخ دهند و تکانشی[8] عمل نکنند (کارجد، 2003) .
همچنین مفهوم دیگری که با ذهن آگاهی همپوشی[9] دارد فراشناخت می باشد. شناخت بخش مرکزی فردیت انسان است. در منظر روانشناسی شناخت[10] عبارتنداز: دریافت[11]، پردازش[12]، نگهداری[13] و انتقال[14] اطلاعات، فراشناخت فعالیتی است که کنشهای مربوط به چهار عنصر یادشده را در بر میگیرد و بر آنها نظارت دارد (سیف، 1380).
چنانکه ازتوضیحات فوق در مورد فراشناخت و ذهن آگاهی استنباط میشود بین دو مقوله فراشناخت و ذهن آگاهی از لحاظ نظری شباهتهای فراوانی دیده میشود. از جمله در مورد مفاهیمی مانند، نظارت، کنترل و ارزیابی که میتوانند در تغییر نگرش و رفتار افراد نقش مهمی داشته باشند. بنابراین میتوان انتطار داشت که افراد با آموختن ذهن آگاهی در زمینه های اجتماعی به خلق مثبت و بهزیستی اجتماعی بیشتری برسند. همچنین درموقعیتهای شغلی و شهروندی رفتارهای فرانقشی مفیدی از خود نشان دهد و با افزایش سوگیری مثبت نسبت به محیط زندگی و محرکهای محیطی، نگرش زیست محیطی مثبتتری کسب کنند.
1-2-بیان مساله
در جوامع امروزی با رشد سریع تکنولوژی و افزایش پیوندهای اجتماعی ظهور مسایل و مشکلات فردی و اجتماعی مانند؛ آسیبهای فردی و اجتماعی[15]، معضلات زیست محیطی[16] و مسایل شهروندی نیز افزایش یافته است. بسیاری از مشکلات عدیده جامعه امروز، بازتاب مسائل و ناهنجاریهای[17] فردی است که در جامعه ظهور و بروز کرده است. این ناهنجاریها ریشه در ضعف تربیتی است که در اصلیترین نهاد اجتماع ـ خانواده ـ وجود دارد و همزمان با رشد فرد، در همه سطوح جامعه ـ تا سطح دولتها ـ حرکت میکند و تسری مییابد (سروستانی، 1387).
مسأله اجتماعی[18] ، عبارت از وضعیتی است که به نظر تعداد افراد جامعه؛ چه آنان که درگیر مسألهاند، یا افراد دیگر که مبتلابه مسأله نیستند، مایه سختی تلقی شود، هرچند امکان بهبود داشته باشد. مسأله اجتماعی، هم شامل موقعیت عینی[19] و هم تفسیر ذهنی[20] از وضعیت اجتماعی است، که جامعه را در حالت بحرانی قرار میدهد (گولد[21] و همکاران، 1384).
شناخته شدن مسائل اجتماعی از سوی مردم، بعد ذهنی مسأله اجتماعی را تشکیل میدهد و محدود کردن مسأله اجتماعی به آن، باعث از دست دادن آن دسته از مسائل اجتماعی میشود که مردم آنها را درک نمیکنند ولی عملا به علت اختلاف میان واقعیت اجتماعی و ارزشهای اجتماعی[22] در یک زمینه مشخص- بعد عینی مسأله اجتماعی- میتوان گفت که مسأله اجتماعی وجود دارد (مرتون[23]، 1387). عوامل اجتماعی به عنوان مؤثرترین عناصر در بروز و پیدایش مسئله و آسیبهای اجتماعی نقش اساسی دارند. زیرا فرد، خانواده و جامعه یک مثلث را تشکیل می دهند که اختلالات رفتاری در هریک از آنها سبب ایجاد آسیبها و پیدایش مسئله بسیاری در جامعه میگردد (ستوده، 1385).
انسان در زندگی اجتماعی[24] و در تعامل با دیگران است که خود را میشناسد و از وجود خود آگاه میشود. اما خودآگاهی[25] او ابعاد دیگری نیز دارد که در رابطه او با محیطهای گوناگون و پیچیده شکل میگیرد، مانند محیط روانی و فیزیولوژی، محیط طبیعی، محیط اجتماعی، محیط فرهنگی که ازآنها متاثر میشود. به همین علت خودآگاهی او شامل دایرههای متعددی است، مانند آگاهی از وجود خودش، آگاهی از تعلقش به گروه، قشر یا ملیت خاص، آگاهی او از این که به شهر، منطقه یا جغرافیای طبیعی خاصی تعلق دارد. اما چگونگی تعامل انسان با این محیطهای گوناگون، به مقدار زیادی، ناخودآگاهانه است و میزان و چگونگی روابط متقابل و تاثیر و تاثر انسان با این محیطها برای او روشن نیستند (هانت[26]، 1987). بنابراین، لزوم آموزش مهارتهای شناختی، اجتماعی، محیطی در زندگی فرد مطرح میشود. اینکه چگونه و با چه کیفیتی در جمع حضور یابد و رفتارهای گروهی متناسب و مقبولی را از خود بروز دهد و آگاهی بیشتری در زمینه های مختلف کسب کند. سه مفهوم رفتار شهروندی سازمانی[27]، بهزیستی اجتماعی[28] و نگرشهای زیست[29] محیطی هرکدام جنبه هایی از آگاهی انسان در محیط اجتماعی را بیان می کنند و میتوان گفت وجه مشترک همه آنها آگاهی یا شناخت میباشد.
باتمان و ارگان[30] (1983) برای اولین بار اصطلاح رفتار شهروندی سازمانی (OCB) را وضع کردند و آن را این گونه تعریف نمودند: رفتار فردی که داوطلبانه[31] است، بطور صریح یا ضمنی توسط سیستم رسمی پاداش برانگیخته نشدهاست، و کارایی سازمان را افزایش خواهد داد. همچنین تمایل کارکنان به انجام رفتارهایی که فراتر از الزامات رسمی نقش و جایگاهشان میباشد نیز به عنوان یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده رفتار شهروندی سازمانی شناخته شدهاست در دنیای پر رقابت کنونی، سازمانها پیوسته در جستجوی شیوه های جدیدی برای حداکثر کردن عملکرد و تلاش کارکنانشان هستند. با وجود افزایش استفاده از تکنولوژی اطلاعات، بازهم در عملکرد کارایی سازمان شکاف وجود دارد. اکنون قویاً این اعتقاد وجود دارد که عملکرد کارایی سازمان تا حدود زیادی به تلاش کارکنان که فراتر از الزامات تعریف شده، نقش میباشد بستگی دارد.
سازمانها به ویژه سازمانها در کشورهای جهان سوم که نیازمند جهشی عمده در کارآمدی میباشند بایستی زمینه را به گونهای فراهم کنند که کارکنان و مدیرانشان با طیب خاطر تمامی تجربیات، تواناییها و ظرفیتهای خود را در جهت اعتلای اهداف سازمانی[32] بکار گیرند. این امر میسر نخواهد شد مگر آنکه اصول و قواعد مربوط به رفتار شهروندی سازمانی شناسایی و بسترهای لازم برای آموزش و پیاده سازی اینگونه رفتارها فراهم گردد(همان منبع).
مفهوم دیگری که به آگاهی اجتماعی فرد مربوط میشود، بهزیستی اجتماعی است. کییز[33] (1998) بهزیستی اجتماعی را به عنوان گزارش شخصی افراد از کیفیت ارتباطات آنها با دیگران تعریف میکند. مدل چند وجهی کییز و شاپیرو[34](2004) از بهزیستی اجتماعی شامل پنج جنبه میشود که میزان کارکرد بهینه افراد را در عملکرد اجتماعی آنها معلوم میکند. پنج عنصر یا جنبه بهزیستی اجتماعی از نظر کییز، یعنی پیوستگی[35]، یکپارچگی[36]، پذیرش[37]، مشارکت[38] و شکوفایی[39] تا اندازهای به سلامت روان مربوط هستند. از نظر او شناخت و پذیرش دیگران، عنصر پذیرش و ارزش فرد به عنوان یک شریک اجتماع عنصر تشریک مساعی و سرانجام باور به تحول مثبت اجتماعی عنصر شکوفایی بهزیستی اجتماعی است. این عناصر میتوانند وحدت اجتماعی، تشریک مساعی، پیوند اجتماعی[40] و حس ظرفیت برای رشد مداوم جامعه و میزان راحتی افراد را در پذیرش دیگران ارزیابی کنند و در مجموع وجود یا عدم وجود سلامت روان را مطرح میکنند (کییز، 2005).
بعد دیگری ازآگاهی که امروزه با سرعت زیاد تکنولوژی و صنعت به کنترل و نظارت مداوم نیاز دارد، نگرشهای زیست محیطی می باشد. مفاهیمی چون شناخت نگرش ورفتار به شدت به یکدیگر مرتبط هستند. چالشهای پیش روی روانشناسی حفاظت از محیط زیست[41] قابل توجه هستند. یکی از کمکهای اساسی روانشناسی به نگهداری از محیط زیست را میتوان کمک به تأکید بر قابلیتهای انسان و به کارگیری آن دانست. ما به لحاظ روانشناختی از طرق بسیاری با دنیای زندۀ بزرگتر پیوند داریم. شاید این به شیوههایی که حتی ما از آن آگاه نیستیم (از قبیل مزایای مرتبط با بهداشت روان[42] که از صرف وقت در طبیعت حاصل میشود یا یک حس غیرقابل نامگذاری اما نیرومند نسبت به یک مکان)، یا به طرقی که ما کاملاً از آن آگاهیم (مانند زمانی که از یک نوع هویت محیطی برخورداریم که برای تعاملات اجتماعی ما از اهمیت قابل توجه برخوردار است)، اتفاق بیافتد (کلایتون به نقل از؛ صفارینیا و همکاران، 1390).
در حوزه رفتارهای زیست محیطی[43] بیشتر از هر موضوع دیگر در مورد نگرش زیست محیطی مطلب و پژوهش انجام شده داریم. بسیاری ازمردم به خاطر نگرشهای خود حتی جان خود را نیز از دست می دهند. طرفدار حفظ محیط زیست و هوای پاک بودن، طرفدار بازیافت مواد[44] و کنترل جمعیت[45] بودن همه نمونههایی از نگرش افراد میباشد.
همانطور که ملاحظه میشود سه مفهوم رفتارشهروندی، بهزیستی اجتماعی و نگرشهای زیست محیطی هرکدام جنبه هایی از آگاهی انسان در محیط اجتماعی را بیان می کنند و میتوان گفت وجه مشترک همه آنها آگاهی یا شناخت میباشد. برای کنترل ، تغییر و یا ایجاد هرکدام از این مفاهیم آشنایی با مهارتهای ذهنی یا شناختی و فراشناختی امری ضروری به نظر میرسد. در دیدگاه یادگیری شناختی، به واسطههای شناختی در شکل گیری نگرشها تاکید شده است. در این دیدگاهها به کیفیت استدلال، تفکر، نحوه پردازش اطلاعات، آموزش مهارتها برای تغییر و ایجاد نگرشها و پردازش شناختی توجه شده است. طبق این رویکرد شیوههایی چون آموزش، آگاهی دادن، تعهد، توافق و تاثیر رفتاری برای تغییر نگرش ارائه شده اند. بنابراین میتوان از آموزشهای مختلف برای ایجاد و تغییر رفتار شهروندی سازمانی، بهزیستی اجتماعی و نگرشهای زیست محیطی استفاده کرد. که در این پژوهش به بررسی اثر بخشی دو روش فراشناخت و ذهن آگاهی خواهیم پرداخت. زیرا تحقیقات گذشته نشان دادهاند که این دو روش در زمینه تغییر و اصلاح شناختها و یادگیری مطالب اثرات مفیدی داشته اند. همچنین هر دو روش از مولفه های مشترکی چون خود تنظیمی[46] و خودکنترلی استفاده می کنند. در حالیکه تفاوتهایی در روشها و راهبردها با هم دارند (ولز[47]، 2005).
فراشناخت اصلاحی است که اولین بار توسط فلاول[48] (1976) به کار رفت تا دانش فرد در مورد فرایندهای شناختی و اینکه چگونه میتوان از آنها برای دستیابی به یک هدف یادگیری به طور مطلوب استفاده کرد، اشاره دارد. درسالهای اخیرتاکید زیادی برآموزش با هدف پیشبرد مهارتهای فراشناختی[49] و ترغیب فعالیتهای فراشناختی در بین افراد شدهاست. یادگیری “راهبردهای شناختی” و “فرا شناختی” را در بر میگیرد. راهبردهای شناختی به راهبردهایی که افراد برای یادگیری به خاطرسپاری، یادآوری و درک مطلب از آنها استفاده می کنند اشاره دارد. این راهبردها هم برای تکالیف ساده و حفظ کردنی و هم برای تکالیف پیچیدهتر که به درک و فهم نیازمندند کاربرد دارد (بمبوتی[50]، 2008). فراشناخت یک مفهوم چند وجهی است. این مفهوم دربرگیرنده دانش (باورها)، فرایندها و راهبردهایی است که شناخت را ارزیابی، نظارت[51] یا کنترل می کند (موسس و بیرد[52]، 2002). بیشتر فعالیتهای شناختی به عوامل فراشناختی بستگی دارند که برآنها نظارت دارند و کنترلشان می کنند. علاوه براین، اطلاعاتی که از نظارت فراشناخت منشعب میشوند اغلب به صورت احساسات ذهنی تجربه میشوند که میتوانند بر رفتار اثر بگذارند. با توجه به تعاریف میتوان دریافت که مهارتهای فراشناختی به عنوان یک پردازشگر اطلاعات، نظم دهنده، مهار کننده و نظارت کننده سایرجنبه های شناختی محسوب میشود. راهبردهای فراشناختی، تدابیری هستند برای نظارت بر راهبردهای شناختی و هدایت آنها راهبردهای فراشناختی عمده را میتوان در سه دسته قرار داد:
1- راهبردهای برنامهریزی[53]: شامل تعیین هدف برای یادگیری و مطالعه تحلیل چگونگی برخورد با موضع یادگیری و انتخاب راهبردهای یادگیری مفید است.
2- راهبردهای کنترل و نظارت[54]: ارزشیابی یادگیرنده از کار خود برای آگاهی یافتن از چگونگی پیشرفت خود، مانند نظارت بر توجه به هنگام خواندن یک متن، از خود سؤال پرسیدن به هنگام مطالعه.
3- راهبردهای نظمدهی[55]: این راهبردها، باعث انعطافپذیری در رفتار یادگیرنده میشوند و به او کمک میکنند تا هر زمان که برایش ضرورت داشتهباشد، روش و سبک یادگیری خود را تغییر دهد (سیف، 1380). برنامهریزی، نظارت و نظمدهی، سه مهارت اساسی هستند که به ما اجازه میدهند دانش فراشناختی را برای تنظیم تفکر و یادگیری به کار بریم (وولفولک[56]، 2001).
مجهز کردن افراد به مهارتها و راهبردهای فراشناختی، آنان را قادر میسازد با افزایش آگاهی در مورد رفتار شهروندی سازمانی، بهزیستی اجتماعی و نگرشهای زیست محیطی و سپس کنترل ونظارت مناسب برآنها، خواسته ها و انتظارات عدیده موقعیتها ی سازمانی، شرایط اجتماعی و زیست محیطی را برآورده سازند.
مفهوم دیگری که به آگاهی شناختی، اجتماعی ومحیطی انسان کمک می کند ذهن آگاهی می باشد. ذهن آگاهی به عنوان فرایند توجه کردن به تجارب لحظه به لحظه و همچنین به عنوان ترکیب خودتنظیمی توجه با نگرش کنجکاوانه، پذیرا بودن، و پذیرش تجارب فرد توصیف شده است. همچنین چنانکه کابات زین[57] (2003) می گوید ذهن آگاهی به معنای توجه کردن به طریقی خاص، معطوف به هدف، در زمان حال و بدون قضاوت و پیشداوری است. از طریق تمرین ذهن آگاهی فرد می آموزد که در لحظه، از حالت ذهنی خود، آگاهی داشته و توجه خود را به شیوه های مختلف متمرکز کند.
منطق ذهن آگاهی، حفظ مهارتهاست که به شخص این امکان را می دهد که به صورت هدفمند از هدایت خودکار[58] که طی فرایند نشخوار فکری عادت شده شکل میگیرد، رها شود. بدین ترتیب توجه فرد به واقعیت در لحظه جلب می شود واحتمال بازنمایی گسترده برای حل مساله پدید می آید (خوش لهجه، 1390).
آموزش ذهن آگاهی مستلزم یادگیری فراشناختی واستراتژیهای رفتاری جدید برای متمرکز شدن روی توجه وجلوگیری از افکار خودکار وباعث گسترش افکار ونگرشهای جدید و کاهش هیجانات ناخوشایند و در نتیجه ایجاد رفتارهای جدید است (کارجد[59]، 2003). هم اینکه فرد در ذهن آگاهی آموزش دید، می تواند آن را در طی انواع فعالیتها به کار گیرد. ذهن آگاهی باعث می شود هر فعالیتی که فرد در آن درگیر است به چشم انداز وسیعی در فهم وجود خودش منجر شود و افراد را قادر می کند به موقعیتها با تفکر پاسخ دهند و تکانشی عمل نکنند.
تمرینهای ذهنآگاهی منجر به سوگیری مثبت[60] میشوند. سوگیری مثبت یک فرایند ارزیابی شناختی است که با بهره گرفتن از آن، افراد هم به محرکهای مثبت تر توجه می کنند و هم محرکهای خنثی[61] را بیشتر با واژههای هیجانی مثبت ارزیابی می کنند. چندین تئوری شرایطی را توصیف کردهاند که در آن افراد ممکن است سوگیری مثبت را تجربه کنند. وقتی که انگیزه فرد کمتر به طرف آینده متمرکز شود و بیشتر مبتنی بر زمان حال باشد، افراد به گونه ای مثبت تر به طرف همه محرکها جذب میشوند. سوگیری مثبت، توجه به محرکهای موجود در زمان حال را افزایش میدهد و به این ترتیب محرکهایی که قبلاً خنثی ارزیابی میشدند، به گونهای مثبت ارزیابی میشوند (خوش لهجه، 1390).
از جمله آموزشهایی که می تواند در این زمینهها مفید باشد آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر افزایش رابطه[62] (MBRE) است که توسط کارسون[63] و همکاران (2004) طراحی شده می تواند در ارتقاء وتغییر مثبت و ارتقاء نگرشها و رفتارهای زیست محیطی مفید باشد. تحقیق نشان داده است که درمان ذهن آگاهی به عبارت دیگر ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس[64] (MBSR) و ذهن آگاهی مبتنی برشناخت درمانی[65] (MBCT) می تواند درد را کاهش داده، علائم را کم کند، و سلامت جسمانی کلی را در جمعیتهای بالینی با وضعیتهای سلامتی مختلف افزایش دهد (کارمدی و بیر[66]، 2008، نگتسان[67] و همکاران، 2010). مراقبه ذهن آگاهی با کاهش سوء مصرف مواد و الکل (چیسا و سراتی[68]، 2010)، کاهش اضطراب (سیرس و کراس[69]، 2009)، افسردگی، نگرانی و استرس (دلگادو[70] و همکاران، 2010) در جمیعیتهای غیر بالینی همراه بوده است.
همچنین آموزش مهارتها اجتماعی با رویکرد فراشناختی[71] (MASST) شینکر[72] و همکاران (2002) نیز در حل مسایل اجتماعی و محیطی اثر گذار است. دیره و بنی جمالی (1388) توسعه راهبردهای شناختی و فراشناختی را لازمه ادراک خود کارآمدی[73] میدانند. اثر بخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر اضطراب امتحان (ابولقاسمی و همکاران، 1388) خود کار آمدی (خرازی، 1387، یوسف زاده، 1391) افزایش عزت نفس تحصیلی (زارعی و همکاران، 2012) هشیاری و خود کنترلی (نولن و مورگان[74]، 2000) تایید شده است. مهارتهای اجتماعی رفتارهایی هستند که فرد را قادر به تعامل مؤثر و اجتناب از پاسخهای نامطلوب نموده و بیانگر سلامت رفتاری اجتماعی افراد هستند. این مهارتها ریشه در بسترهای فرهنگی و اجتماعی داشته و شامل رفتارهایی نظیر پیشقدم شدن در برقراری روابط جدید، تقاضای کمک نمودن و پیشنهاد برای کمک به دیگران است (گرمارودی و وحدانی، 1385).
بنابراین میتوان انتظار داشت که افراد با آموختن ذهن آگاهی در زمینه های اجتماعی به خلق مثبت و بهزیستی اجتماعی بیشتری برسند. همچنین درموقعیتهای شغلی وشهروندی رفتارهای فرانقشی مفیدی ازخود نشان دهند و با افزایش سوگیری مثبت نسبت به محیط زندگی و محرکهای محیطی، نگرش زیست محیطی مثبت تری کسب کنند. با توجه به اینکه اکثر پژوهشهای انجام شده قبلی در حوزه فراشناخت بیشتر معطوف به یادگیری وآموزش بوده است، دراین پژوهش جنبه های جدیدتری از اثرات و فایدههای مهارتهای فراشناخت مانند بهزیستی اجتماعی، ذهن آگاهی و نگرشهای زیست محیطی به طور نوآورانهای دراین پژوهش مورد ارزیابی قرار می گیرند. همچنین در مورد ذهن آگاهی هم میتوان گفت اکثر پژوهشهای قبلی بر فایدههای فردی تمرینات ذهن آگاهی پرداختهاند. اما در این پژوهش جنبه های اجتماعی و بینفردی ذهن آگاهی را مورد سنجش قرار میگیرد که کمتر مورد توجه بوده اند.
[1] -Describe
[2] -Explain and Predict
[3] -Mindfulness
[4] -Metacognition
[5] -Educational Approaches
[6] -Moment to moment
[7] – Unpleasant emotions
[8] – Impulsive
[9] – Overlap
[10] -Cognition
[11] – Receiving
[12] – processing
[13] – storage
[14]- transmission
[15] – Personal and social trauma
[16] – Environmental problems
[17] – Abnormalities
[18] – Social Problem
[19] – Objective position
[20] – Subjective interpretation
[21] – Gould
[22] -Social values
[23] -Merton
[24] -Social Life
[25] -Self-awareness
[26] -Hunt
[27] -Organizational Citizenship Behavior
[28] -Social Well-being
[29] -Enveronmental Attitud
[30] -Bathman & Organ
[31] -Volunteer
[32]-Organizational goals
[33] -Keyes
[34] -Shapiro
[35] -Coherence
[36] -Integration
[37] -Acceptance
[38] -Participation