در ادامه مطلب می توانید تکه هایی از ابتدای این پایان نامه را بخوانید تکه هایی از متن ...

ـ فهرست نقشه ‏ها

شمارة نقشه	موضوع نقشه
نقشة شمارة (1)	نقشة ایران	53
نقشة شمارة (2)	نقشة استان فارس	59
نقشة شمارة (3)	نقشة شهرستان مُهر	62

ـ فهرست جداول

شمارة جدول	موضوع جدول
جدول شماره (1)	تعداد بخش ها ، شهرها و دهستان های کشور برحسب استان و شهرستان در پایان اسفند 1381	54
جدول شماره (2)	ناحیه مورد مطالعه در سرشماری 1345	58
جدول شماره (3)	ناحیه مورد مطالعه در سرشماری 1355	58
جدول شماره (4)	ناحیه مورد مطالعه در سرشماری 1365	58
جدول شماره (5)	ناحیه مورد مطالعه در سرشماری 1375	60
جدول شماره (6)	ویژگی های جمعیتی شهرستان مُهر در سال 1380	60
جدول شماره (7)	توزیع جمعیت بر حسب بخش به تفکیک جنس در سال1380	61
جدول شماره (8)	توزیع جمعیت نقاط روستائی  بر حسب بخش به تفکیک	61
جدول شماره (9)	توزیع جمعیت نقاط روستایی بر حسب بخش به تفکیک جنس در سال 1380	61
جدول شماره (10)	تعداد آبادی های دارای سکنه شهرستان‏بر حسب بخش و به تفکیک تعداد خانوار	61
جدول شماره (11)	جمعیت و مساحت به تفکیک بخش در سال 1380	63
جدول شماره (12)	درصد جمعیت 6 ـ 24 ساله در حال تحصیل بر حسب‏گروه‏های عمده سنی به تفکیک نقاط شهری و روستایی به صورت درصد	64
جدول شماره (13)	درصد باسوادان در جمعیت 6 ساله و بیشتر بر حسب گروه های سنی به تفکیک سن و جنس به درصد
جدول شماره (14)	تخمین جمعیت عشایری در کتاب گنج شایگان	69
جدول شماره (15)	تخمین جمعیت عشایری در کتاب آشنایی با جامعه عشایری ایران	70
جدول شماره (16)	خانوار و جمعیت ایل ها و طایفه‎های مستقل بیش از  20 خانوار و استان های محل استقرار آنها	71
جدول شماره (17)	تـوزیـع جـمـعـیـت 6 سـالـه و بـیـشـتـر عـشـایـری کـشـور بـر حـسـب وضـع سـواد	71
جدول شماره (18)	آمـار دام مـتـعـلـق بـه عـشـایـر	72
جدول شماره (19)	اراضـی زراعـی مـتـعـلـق بـه عـشـایـر	72
جدول شماره (20)	آمـار جـمـعـیـتـی عـشـایـر داوطـلـب اسـکـان بـرحـسـب مـحـل مـورد نـظـر بـرای اسـکـان	73
جدول شماره (21)	آمـارجـمـعـیـتـی عـشـایـر بـرحـسـب عـلاقـه‌بـه اسـکان یـا کـوچ	73
جدول شماره (22)	جمعیت عشایری در استان های کشور به ترتیب تعداد خانوار ییلاقی و قشلاقی	74
جدول شماره (23)	ترکـیـب سـنـی و جـنسـی روسـتـای کـریـم‌آبـاد	77
جدول شماره (24)	فعالیت اقتصادی در میان عشایر کریم‌آباد	81
جدول شمارة (25)	مقایسة ‌خانوارهای‌ کوچ‌رو ایل‌قشقایی در سال‌های 1353و1361	103

فـصـل اول

ـ مـقـدمـه
ـ طـرح مسئله
ـ سئولات تحقیق
ـ اهـمـیـت تـحـقـیـق
ـ اهداف تحقیق
ـ انگیزة تحقیق
ـ ابزار تحقیق
ـ جامعه مورد مطالعه

ـ مبهمات و مشکلات تحقیق
ـ زمان پژوهش
ـ روش تـحـقـیـق
ـ چـارچـوب نـظـری
ـ پـیـشـیـنـه تحـقـیـق
ـ مفاهیم و اصطلاحات

1ـ1ـ مـقـدمـه
تاریخ ایران در طول قریب 2500 سال و حتی بیشتر (قریب 2800 سال) و تا زمان سلسله پهلوی، همواره حکومت ایلات و قبایل بوده است. یک ایل، مثلاً قاجار‏ها، روی کار می‏آمدند و پس از مدتی به دلایل مختلف از عرصه حکومت حذف می‌شد و جای خود را به ایل دیگر  می‌دادند. این آمدن و رفتن‌ها پس از استقرار اسلام در میان مردم ایران نیز تداوم یافت تا به عصر پهلوی رسید.
در دوره پهلوی و در زمان حکومت رضاشاه بود که اولین سلسله حکومتی که پایة ایلی و قبیله‏ای نداشت در ایران روی کار آمد. با توجه به ساختار اجتماعی و سیاسی و قدرت رؤسای ایلات و قبایل ایران و نیز اینکه اغلب ایلات و عشایر ایران به خصوص در اواخر عصر قاجار مسلح بودند، رضا شاه همواره از قدرت ایلات و حرکت آنان نگران بود، تصمیم گرفت که به اسکان آنان اقدام نماید.
اسکان یک ایل، عشیره و یا یک قبیله به نوعی شکستن ساختار اجتماعی و خرد کردن بافت قدرت در آنان تلقی می‌شد و به این ترتیب دولت می‌توانست آسان‌تر بر ایلات و قبایل غلبه یافته و با سهولت بیشتری آنان را خلع سلاح نموده و آنان را در کل آسان‌تر در کنترل خود درآورد.
طرح اسکان عشایر که با شیوه زندگی آنها علی‏الاصول، مغایرت فراوانی داشت با مقاومت اغلب آنان مواجه گردید ولی دولت مرکزی به تدریج این مقاومت‏ها را در هم شکست و کم و بیش بر قدرت عشایر فایق آمد.
پس از انقلاب اسلامی به رغم آنکه حدود 50 سال از اولین طرح‌های اسکان عشایر و مقامت ایلات و قبایل مختلف می‌گذشت و شرایط در این زمان بسیار تغییر کرده بود، دولت باز هم به دلایل مختلفی که بیشتر می‌توان به دلایل امنیتی و اقتصادی در آنها در اولویت باشد موضوع اسکان عشایر را در برنامه خود قرار داده که آخرین آنها نیز لایحة برنامة چهارم توسعه است که به آن اشاره و پرداخته شده است.
کوچندگی ظاهراً قدیمی‌ترین شیوه‌های زیست در ایران بوده است و به نظر می‌رسد در دورانی بسیار قدیم، قبایل کوچندة عشایری بیشتر جمعیت ایران را تشکیل می‌دادند. اما با توجه به کوچندگی و در حال کوچ بودن این جمعیت به صورت گسترده و دائم، تقریباً تخمین زدن آمار و ارقام مربوط به این جمعیت بسیار مشکل به نظر می‌رسد. با توجه به تغییر و تحولات اخیر در جامعه ایران و حتی با تاثیرپذیری از از تحولات جهانی، تعداد این عشایر کوچنده بسیار کاهش یافته است و امروزه به حدود 2% رسیده است.
با توجه به پتانسیل‌های موجود عشایر کشور در جهت تولید مواد مصرفی و صنایع مورد نیاز مردم و همچنین جاذبه‌های فرهنگی و مردم‌شناسی آنان، تاکنون این ظرفیت‌ها از سوی مسؤولان نادیده گرفته شده به گونه‌ای که عشایر در حال حاضر دارای مشکلات بی‌شماری هستند.
مطالعه و پژوهش‏های اقتصادی در جوامع سنتی و عشایری که اساس اقتصادی آن بر پایة دامداری بوده است و امروزه با تغییراتی کشاورزی و سایر مشاغل در کنار آن قرار گرفته‏ است، از جمله موضـوعات مهم در مردم‏شناسی است که این امر، باب جـدیدی را در مطالعة این جوامع، علاوه بر مردم‌شناسی ایلات و عشایر، گشوده است که آن مردم‏شناسی اقتصادی عشایر است که به تجدید نظر در برخی از مفاهیم اقتصادی در میان عشایر می‏پردازد. از جملة این مفاهیم می‏توان به «اقتصاد تأمین بقاء» (طبیبی، 1371 :165) اشاره نمود. چنین اقتصاددانانی که از نظر وی این اصطلاح را به کار برده‏اند در برخورد با پژوهش‏ها و تحقیق‏های انسان‏شناسانه به این امر واقف گشته‏اند که نیازهای معنوی نیز در اقتصاد این جوامع بسیار تأثیرگذار هستند.
در مطالعة جوامع عشایری می‏توان پیوستگی میان ارزش‌‏های اقتصادی را با سایر ارزش‏های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را مشاهده نمود و از سویی دیگر نتایج اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را در سیستم تولید و فعالیت‏های اقتصادی مختلف مؤثر دانست.
یکی از مهمترین بحث‏هایی که در رابطه با عشایر می‌توان عنوان نمود بحث اسکان عشایر است. در گذشته در شهرستان مُهر تعداد عشایری که قشلاق خود را در این شهرستان می‏گذراندند بسیار فراوان بوده‏اند، اما امروزه فقط تعداد اندکی از این عشایر زمستان‏ها را در این منطقه به سر می‏برند و تعداد آنها سال به سال در حال کاهش است. در شکل وسیع‏تر آن، این مسأله در سایر نقاط نیز قابل مشاهده است.
در قرن نوزدهم جمعیت عشایری بین 25 تا 50 درصد از کل جمعیت ایران را تشکیل می‏داده است. این تعداد در اوائل قرن نوزدهم به 2/30 درصد از کل جمعیت ایران را شامل می‏شده است (صفی‏نژاد، 1375 :41) تعداد کل عشایر ایران در سرشماری سال 1355 به 14 درصد می‏رسد. در آخرین سرشماری عشایر کوچندة کشور این آمار کمتر از 2 درصد بیان شده است (بلوکباشی، 1382 : 39) . این کاهش جمعیت عشایری ایران در این سال‏ها را می‏توان نتیجة مستقیم اسکان عشایر دانست. در تحقیق حاضر سعی بر آن است به جنبه‏ه ای ویژه‏ای از این اسکان در شهرستان مُهر در میان دسته‏ای از عشایر قشقایی بپردازیم.
2ـ1ـ طـرح مـسـالـه
دربند «ی» مادة 30 برنامة چهارم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اسکان عشایر به عنوان یکی از راه‏حل‏هایی که می‏تواند برای جمعیت عشایری سودمند و مفید واقع شود، مطرح گردیده است. در این بند اسکان عشایر به این صورت پیشنهاد شده است: «سامان‏دهی اسکان عشایر از نظر اقتصادی، معـیشتی و اشـتغال با حـفظ توانمندی های تولید مسکن، ایـجاد امـکانات زیر بنایی و خدمات رسانی به میزان حداقل پنجاه درصد (50%) از جمعیت عشایر». (مهاجر،1382)
در این بند چنین به نظر می‏آید که سیاست گام به گام و تدریجی اسکان عشایر به صورتی در نظر گرفته شده است که برای نیمی از آنها کارایی دارد و از این رو مسائلی مانند مسکن، خدمات عمومی و زیربنایی مد نظر واقع شده است. همچنین باید در نظر داشت که اینکه به جمعیت اسکان داده شده خدماتی داده شود یک امر است و اینکه اصولاً جمعیت عشایری را به اجبار اسکان دهند یک امر دیگر.
امـا اصـولی‏تریـن سـئوالاتـی که در رابـطه با ایـن مطلـب قابل بیان می‏باشـد به شـرح ذیل است:
· عشایر که علی‏الاصول کوچنده و دامپرور هستند، با اسکان و تغییر شیوة زندگی‏شان امکان تداوم زندگی دارند؟
· اصولاً اسکان و یکجانشینی بر تولید و زندگی این گروه تاثیر منفی نمی‏گذارد؟
· اینکه اساساً اسکان و یکجانشینی در کل به سود آنها بوده است و آنها از این امر راضی هستند یا نه؟
نکتة دیگر اینکه طبق قانون نمی‌توان افراد به سکونت در جایی و یا عدم امکان اقامت مجبور ساخت (مگر در موارد استثنایی). در مورد این مطلب باید عنوان شود که در بین مسیر‌هایی که عشایر از آنها کوچ می‏کردند، معمولاً برخی از عشایر از مسیر‏هایی عبور می‏کردند که خسارات و آسیب‏های فراوانی از سوی دام‏های عشایری به مزارع و زمین‏های کشاورزی اطرافشان وارد می‏آوردند که در بسیاری از موارد باعث نزاع و درگیری این کوچندگان و یکجانشینان آسیب دیده می‏شد.
حال باید پرسید که آیا عشایر اصولاً علاقه به اسکان دارند؟ به ویژه آنکه بسیاری از آنان سرزمین‏های بسـیار وسیعی را از دسـت می‏دهنـد و به زندگی در زمـین کوچک محدود می‏شوند . لذا باید از آنها در مورد این مسأله تحقیق و بررسی شود و میزان رضایت آنان در مورد اسکان از خلال این گونه تحقیقات حاصل آید.
در این تحقیق سعی خواهد شد با شناخت زمینه‏های سنتی و تاثیرات تحولات جدید بر ساخت‏های سنتی، ساخت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و . . . عشایر مورد بررسی واقع شود. همچنین آنچه در این جا حائز اهمیت جلوه می‏کند، میزان و نوع پذیرش این تحولات از سـوی این عشایر، طی این تحولات و نوآوری‏ها و در طول زمان و روند اسکان آنان است.
همچنین برای بررسی بهتر سعی خواهد شد مقایسه‌ای میان اوضاع و احوال عشایر و ایلات در زمینه‌های مختلف صورت پذیرد و قواعـد[1] کلـی زندگی آنها قبل و بعد از اسکان مورد بررسی واقع شود. به دلیل آنکه کلیة جنبه‌های زندگی عشایـر، همراه با یکجانشـین شدن آنان دستخوش تغییر شده به گونـه‌ای، صورت‌های مختـلف زندگی آنها نیز متحول شد، شناخت این تغییر و تحولات می‌تواند ما را با زندگی و روند نوآوری، پیشـرفت و توسعة عشایر آشنا سازد. مهمترین مسأله‌ای که در اینجا می‌تواند مورد شناسایی واقع شود، میزان و نوع رابطه‌ای است که ایلات و عشایر با روستانشینان و شهرنشینان اطراف خود دارند. به دلیل متفاوت بودن فرهنگ زندگی و معیشت عشایر و ایلات با شهر نشینان و روستائیان، تلاقی و برخورد این دو فرهنگ و این دو دسته در نوع خود بسیار حایز اهمیت است، هرچند که ممکن است دیگر امروزه نتوانیم عشایر و ایلات یکجانشین را در فرهنگی خارج از فرهنگ روستایی جای دهیم، اما به دلیل متفاوت بودن پایه‌های اولیه و اساسی فرهنگی این اقوام و این دسته‌ ها و آداب و رسوم و نوع معیشت و دیگر زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی این دو دسته، باز هم، تفاوت‌های عمیقی در سراسر زندگی آنان قابل مشاهده است، یکی از اساسی‌ترین مباحث تحقیق، پرداختن به این جنبه‌های مختلف زندگی عشایر و ایلات یکجانشین با روستاهای اطراف و نوع برخورد و تماس این دو دسته با یکدیگر خواهد بود که با این وجود بسیاری از ابهامات مختلف برای ما روشن خواهد شد.
در زندگی روزمره ما، آنچه که بیش از هر عامل دیگری در شکل دادن به جنبه‏ه ای مختلف آن تاثیر دارد فرهنگ است. فرهنگ درون یک جامعه یک جریان تاریخی است که از نسل‏های پیشین به ما رسیده است و جنبه تاریخی بودن آن کاملاً محرز است، زیرا دائماً در حال حرکت است و پیوسته در حال دگرگون ساختن خود‌، اعضایش، محیطش و سایر فرهنگ‏هایی که با آنها در ارتباط است از آنجا که چنین دگرگونی هایی باعث تغییرات در روابط اجتماعی بین انسان‌ها می‌گردند بررسی آنها امری ضروری است.

این مطلب را هم بخوانید :

ویژگی های رفتاراجتماعی - نامور | مرکز نوآوری های آموزشی

«همة جوامع در هر زمان و در هر حال در کشاکش نسبی تنش‌های مخصوص خود هستند هر جامعه را می‌توان به صورت صحنة رویارویی و تأثیرات متقابل دو نیرو فرض کرد. یکی نیرویی که مردم را به طرف تغییر می‌کشاند دیگری نیرویی که آنان را به حفظ وضع موجود وامی‌دارد نیروی اول تلاش می‌کند که برای استقرار خود توازن نیروی دوم را به هم بزند و دومی سعی دارد، تا اولی را از رسیدن به مقصود باز دارد. از آن جا که گرایش به تغییر، اصل بنیادین فرهنگ است همیشه نیروی نوآور با کنار زدن تدریجی یا سریع نیروهایی که حافظ وضع موجود هستند جایی برای خود باز می‌کنند و موجب تغییر می‌گردد» (فاستر، 1378: 45).
هم چنین «بررسی های انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی حاکی از آن است که عوامل مختلفی چون اختراعات، اکتشافات، نوآوری‌های (مادی یا ایدئولوژیکی)، افزایش جمعیت، تحولات اکولوژیکی، جنگ، تماس فرهنگ‌ها و غیره همگی در تغییرات فرهنگی دخالت دارند، روی هم رفته عوامل تغییر و تحول یا داخلی‌اند یا از خارج سرچشمه گرفته و در نتیجه تماس بین جوامع به فرهنگ های دیگر راه می‌یابند اصولاً تجربه نشان داده است که جوامع دارای تکنولوژی پیشرفته، دیگر جوامع را تحت تأثیر قرار می‌دهند» (امان‌الهی، 1362: 103).
بنابراین می‌توان گفت انقلاب تکنولوژیکی جریانی است که از دو قرن پیش تاکنون، تغییرات عمیقی در جامعه غربی و در دنیا بوجود آورده است، جریان صنعتی شدن، رشد شهرنشینی، افزایش تولید و سرعت در وسایل ارتباطی و حمل و نقل و غیره، تنها تظاهرات خارجی یا پدیده‌های ظاهری انقلاب صنعتی محسوب می‌گردند و در حقیقت مجموعة حیات اجتـماعی و انسـانی از این انقـلاب مـتأثر گردیـده اسـت. زنـدگی خـانـوادگـی، زندگـی مذهـبی، ادبیات، هنر، پوشاک و غیره همه و همه عمیقاً و سریعاً در مدت زمان بسیار کوتاهی دستخوش دگرگونی قرار گرفته‌اند و امروزه نیز انقلاب تکنولوژیک ادامه دارد.
عشایر ایران از جمله اقشار مختلف ایران هستند که در چند دهه اخیر به دلایل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گوناگون در میان آنها تغییرات و نوآوری‌های شدیدی در زمینه‏های مختلف به وقوع پیوسته است