بررسی تاثیر فعالیت منظم ورزشی بر شیوه های مقابله با استرس در دانشجویان دختر پرستاری دانشگاه علوم ...

جدول شماره 4- 21: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش گریز-اجتناب قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون و

کنترل                                                                                                                               64

جدول شماره 4- 22 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش حل مدبرانه مسئله واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                    65

جدول شماره 4-  23: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش حل مدبرانه مسئله قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                          66

جدول شماره 4- 24 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش ارزیابی مجدد مثبت واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                   67

جدول شماره 4-  25: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش ارزیابی مجدد مثبت در واحدهای مورد پژوهش قبل و

بعد ازمداخله در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                  68

جدول شماره 4- 26 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش مسئولیت پذیری قبل و بعد از مداخله در گروه آزمون و کنترل

69

جدول شماره 4-  27:مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش مسئولیت پذیری قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                             70

جدول شماره 4- 28 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش مسئله مدار  واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در گروه آزمون و کنترل                                                                                                       71

جدول شماره 4- 29 : مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش مسئله مدار  قبل و بعد از مداخله در دو گروه

آزمون وکنترل                                                                                                                  72

جدول شماره 4- 30 :  مقایسه میانگین و انحراف معیار روش هیجان مدار واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در گروه آزمون و کنترل                                                                                                       73

جدول شماره 4- 31 : مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش هیجان مدار قبل و بعد از مداخله در دو گروه    آزمون و کنترل                                                                                                        74

فصل اول

بیان مسئله

استرس حالتی پویا و هیجان انگیز است که فرد در یک موقعیت با  محدودیت یا تقاضای غیر عادی مواجه می‌شود و

واکنش‌های احساسی‏، فیزیکی و شناختی از خود نشان می‌دهد. به طور کلی دونوع استرس، مخرب یا بدخیم و استرس مفید یا خوش خیم وجود دارد(1). استرس مخرب‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏، استرس نامطبوع، زیان آور و بیماری زا است ولی استرس مفید استرسی مطبوع و خوشایند است که احساساتی مثبت به شخص دست می‌دهد(1). تاثیرات

 استرس با شدت و مدت محرک ها مرتبط است؛ برای مثال استرس خفیف موجب تحریک فرایندهای فکری فرد شده و او را در مقابل محیط هوشیار نموده و موجب ایجاد انگیزه و رسیدن به موفقیت و کامیابی میشود(2). اما استرسهای شدید و طولانی با تاثیرات منفی چون تضعیف سیستم ایمنی و کاهش قدرت دفاعی بدن در مقابل بیماریها، همراه هستند، از نظر مباحث تئوریک در استرس، تمرکز عمد‏‏ه بر روی استرس بدخیم است(3).

در این زمینه کنت پلیتر[1] بیان میدارد که 50-70 درصد تمام بیماریها با استرس در ارتباط هستند. استرس های روانی از طریق تاثیری که بر روی دستگاه اعصاب مرکزی و دستگاه آندوکرین و سیستم ایمنی بدن میگذارند موجب کاهش سلامت جسمانی و روانی فرد میشوند(4). از جمله بیماری‌ها و نشانه های روانی ناشی ‌از استرس می‌توان به افسردگی و اضطراب اشاره کرد، پژوهش ها نشان می‌دهد که بین وجود استرس و اضطراب و افسردگی رابطه مستقیم وجود دارد (5).

امروزه دانشجویان به دلیل نقش مهمی که در اداره آینده کشور به عهده دارند یکی از قشرهای مهم جامعه به حساب می آیند اهمیت این موضوع زمانی مشخص میشود که بر طبق آمار در ایران با عنایت به آمار سال 1385 تعداد دانشجویان کل کشور 2553726 نفر اعلام شده است(6). و با توجه به این مسائل اهمیت سلامت دانشجویان بیش از پیش مشخص میشود و سلامت روانی یکی از ابعاد مهم سلامت دانشجویان، به عنوان آینده سازان کشور میباشد این گروه به دلیل شرایط خاص سنی و موقعیت خاص اجتماعی در معرض استرسهای فراوان میباشند مطالعات نشان داده که میزان شیوع اختلالات و بیماریهای روانی در بین دانشجویان در حال افزایش است(5). در پژوهش های مقطعی و محدود به عمل آمده در ایران در سطح دانشگاه های مختلف شیوع اختلالات روانی و رفتاری دانشجویان بین 7 تا31  درصد بوده است)5(. استرسهای گوناگون با تاثیر منفی که بر منابع مقابله فردی و اجتماعی اشخاص میگذارند باعث کاهش مقاومت فرد میگردند و در درازمدت اثرات ناخوشایندی بر بهداشت جسمی و روانی دانشجو میگذارد. همچنین استرس میتواند بر بروز بیماریهای جسمی و روانی، اختلال در عملکرد و قدرت سازگاری و در نهایت پایین آمدن کیفیت زندگی دانشجویان گردد(5). در سالهای اخیر توجه به منابع استرس و راه های مقابله با آن در گروه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و این بررسیها نشان داده است که به کار گرفتن راه های مقابله ای نقش مهمی در کاهش استرس دارد. در این میان دانشجویان به عنوان قشری از جامعه که پیوسته در معرض استرسها وفشارهای محیطی و روانی از جمله مشکلات آموزشی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی قرار دارند مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته اند؛ روشن است که پیامدهای استرس در عملکرد تحصیلی، رضایت شخصی، از همه مهمتر سلامت روانی آنها تاثیر نامطلوب خواهد داشت (7). در این میان بهداشت روانی دانشجویان علوم پزشکی به لحاظ مرتبط بودن شغل آنها با تن و روان انسانها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دانشجویان علوم پزشکی ضمن داشتن مشکلات سایر دانشجویان، مشکلات خاص خود را نیز دارند که از آن جمله می توان به فشار های روحی- روانی محیط (بیمارستان، اورژانس و …)، برخورد با مسایل و مشکلات بیماران و عدم برخورداری از آینده شغلی روشن اشاره کرد. به همین دلیل به نظر می رسد دانشجویان علوم پزشکی بیش از سایر دانشجویان در خطر از دست دادن سلامت روانی هستند(8). به ویژه اینکه مشکلات روانشناختی دانشجویان پزشکی نسبت به غیر پزشکی بیشتر دیده شده است (8).

در این زمینه نتایج پژوهش فرمانبر در 1382 در دانشجویان علوم پزشکی گیلان نیز نشان داد که اکثریت دانشجویان سال اول (60/44%) وضعیت خطر زا و اکثریت دانشجویان سال آخر(30/52%) وضعیت خوب در زمینه کنترل استرس داشتند هر چند از نظر آماری این تفاوت معنی داری نبود(9).

اجتناب از استرس‌های بدخیم و مضر غیر ممکن است اما برای جلوگیری یا حداقل کاهش این استرس‌ها، می‌توان اقداماتی را به عمل آورد(10). در سالهای اخیر توجه به منابع استرس و راه های مقابله با آن در گروه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و این بررسیها نشان داده است که به کار گرفتن راه های مقابله ای نقش مهمی در کاهش استرس دارد. بهترین روش جهت مقابله با استرس برداشتن عامل مواجه استرس(محرک) میباشد ولی اکثراَ این امر امکان پذیر نبوده، لذا باید به گونه‌ای با استرس سازگاری کرد و تحمل آن را برخود هموار ساخت و از شدت آن کاست به عبارت ساده تر سازگاری با استرس یعنی پذیرفتن آن و به نحو مؤثر در برابر آن واکنش نشان دادن (11).

با توجه به این نوع دیدگاه فالکمن [2]و لازاروس [3]پیشنهاد کرده‌اند که استراتژی مقابله با استرس دو نوع می‌باشند مقابله مسئله مدار؛ تلاش برای کنترل رابطه بین فرد و عامل استرس زا و مقابله هیجان مدار؛ تلاش برای تطابق وتنظیم احساسات و هیجان ناشی از عوامل استرس زا و نتایج آنها، استفاده میکند(10).

طبق  مدل فولکمن لازاروس (1984) فرد با بکار بستن سبک مقابله کارآمد مساله مدار از مهارتهای شناختی برای حل مساله استفاده میکند. بر این اساس روش های مقابله با مشکل مستقیما بررسی میشوند و معمولا با یافتن راه حلهای مناسب برای حل مشکل، رضایت روان شناختی حاصل میشود. از سوی دیگر راهبردهای هیجان مدار، شامل کوششها یی جهت تنظیم پیامدهای هیجانی واقعه استرس زا است و تعادل عاطفی و هیجانی را از طریق کنترل هیجانات حاصله از موقعیت استرس زا، حفظ میکند(10).

با توجه به مشکلاتی که توسط استرس به وجود می آید، ارائه راهکارهایی برای کاهش این عوامل و نیز تغییر نگرش و برخورد افراد با عوامل استرس زا ضروری به نظر میرسد. بسیاری از محققان اظهار میکنند که برنامه های ورزشی سبب کاهش  فشار روانی میشود(8). ازجمله عوامل موثر در تعدیل استرس و شیوه های مقابله با آن میتوان به فعالیت بدنی منظم و ورزش اشاره کرد. امروزه فعالیت جسمانی منظم به گونه ای فزاینده، به عنوان وسیله ای برای حفظ و افزایش بهداشت روانی به خوبی پذیرفته شده است بطور کلی نتیجه حاصل از پژوهشها دلالت بر این دارند که رفتار  ورزشی باعث بهبود بهداشت روانی شامل بهبود خلق وخو میشود(12).

از جمله مطالعاتی که به بررسی تاثیر نوع و شدت تمرین بر کنترل فشارهای روانی پرداخته اند میتوان به مطالعه ای که استپتو [4]و همکاران(1993) در آمریکا بر روی 33 نفر با اضطراب شدید، انجام دادند اشاره کرد. برای این افراد 10 هفته برنامه ورزشی با شدت متوسط در نظر گرفته شد برنامه تمرینی منجر به بهبود وضع زندگی و افزایش توانایی در مقابله با استرس در آنان شد(13).

علیرغم فواید زیاد رفتار ورزشی از جمله کنترل استرس و بهبود بهداشت روانی، برآورد جهانی از کم تحرکی در میان بالغین 17 % است، همچنین کسانی که فعالیت جسمانی ناکافی دارند (کمتر از 5/2 ساعت در هفته) میزان تخمینی شیوع آن بین 31-51 درصد متغیر است و متوسط جهانی فعالیت جسمانی ناکافی 41% است(7). در کل تخمین زده میشود که عدم فعالیت فیزیکی باعث 9/1 میلیون DALYs[5]  از دست رفته در جهان میشود(7). در کشور ما وضعیت فعالیت جسمانی و مشکلات ناشی از عدم فعالیت فیزیکی به طور دقیق مشخص نیست. درسال2000 تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس پروژه قلب سالم نشان میدهد که 8/34 % مرگها و 5/27

این مطلب را هم بخوانید :

بایگانی‌های علمی - ماه نشان - مقالات و آموزش های کاربردی

 سال از زندگی از دست رفته به علت بیماری عروق کرونر[6] بوده است.شیوع عدم فعالیت جسمانی 88 % گزارش شده است(14).داده های سه مطالعه ملی در بین ایرانیان نشان میدهد که بیشتر از 80 % مردم ایران کم تحرک هستند(15). نکته بسیار مهم این است که بیشترین کاهش فعالیت بدنی در سالهای گذر از مراحل مختلف زندگی گزارش شده است مثل ورود از مراحل تحصیلی راهنمایی به متوسطه و از آموزش متوسطه به اموزش عالی و از دانشگاه به محیط کار. در دوران دانشجویی وضعیت ویژه ای برای کاهش فعالیت بدنی وجود دارد بطوریکه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها گزارش میکند کمتر از 20 % دانشجویان به سطح فعالیت بدنی متوسط(30 دقیقه فعالیت جسمانی متوسط حداقل  5 بار در هفته و ترجیحا تمام روز هفته)رسیده اند(7). در یک مطالعه مقطعی بر روی 19298 دانشجوی دانشگاه های 23 کشور جهان، شیوع کم تحرکی از 23% در ایالات متحده و اروپای غربی تا 44%در کشورهای در حال توسعه متفاوت بود(16). بر اساس یافته های کارشناسان در ایران، تنها 10% از دانشجویان، فعالیت ورزشی داشته اند که این رقم در مقایسه با کشوری مانند استرالیا با 52% مشارکت، آمار کمی بنظر میرسد(7).

از طرف دیگر بررسی 64 تحقیق از سال 1988 تا2000 نشان داده که از فعالیتهای ورزشی به عنوان یک استراتژی برای مقابله با استرس استفاده شده است ولی در مورد چگونگی انجام ورزش، نوع، مدت و شدت و تاثیر آن بر نوع استراتژی مقابله با استرس اتفاق نظر نیست به همین دلیل به تحقیقات بیشتری نیاز است (17).

در تحقیقی که بهرامی در سال 1388 انجام داد به این نتیجه رسید که فشار روانی دانشجویان ورزشکار در پاسخهای جسمی، رفتاری، شناختی و هیجانی کمتر از دانشجویان غیر ورزشکار بود و نهایتا به این نتیجه رسید که ورزش میتواند به عنوان یک روش قابل اطمینان در مقابله با فشار روانی بکار گرفته شود(18) .

همچنین مؤسسه سلامت روانی پییشنهاد می‌کند که ورزش می‌تواند به عنوان یک عامل درمانی با ارزش در کاهش اضطراب، افسردگی و استرس، واکنش به فشارهای روانی عمل کند. داشتن یک رژیم غذایی، فعالیت